Mâm ngũ quả ngày Tết là một diễn biến văn hóa đặc trưng của người Việt, mang theo ý nghĩa sâu sắc và quan trọng. Tuy nhiên, từng vùng miền lại có cách chọn trái cây và bày biện mâm ngũ quả khác nhau. Hãy cùng Vườn Cây khám phá ý nghĩa và cách trưng bày mâm ngũ quả theo truyền thống tại các miền trong bài viết này!
Mâm Ngũ Quả là gì?
Mâm ngũ quả là một bức tranh trái cây với khoảng 5 loại quả khác nhau, thường được đặt trên bàn thờ tổ tiên trong ngày Tết Nguyên Đán. Mỗi loại trái cây trên mâm ngũ quả mang ý nghĩa riêng, thể hiện mong muốn của gia đình về sự phồn thịnh, may mắn, và hạnh phúc trong năm mới.
Ý Nghĩa của Mâm Ngũ Quả ở 3 Miền Bắc Trung Nam
Mâm ngũ quả ngày tết thường được hiểu là biểu tượng của ngũ phúc lâm môn: Phú (giàu có); Quý (sang trọng); Thọ (sống lâu trăm tuổi); Khang (sức khỏe); Ninh (cuộc sống bình an). Mỗi loại quả còn mang theo ý nghĩa khác nhau:
- Quả bưởi, dưa hấu: Hứa hẹn một năm mới đủ đầy và may mắn.
- Quả hồng, quýt: Tượng trưng cho sự may mắn, hưng thịnh và thành đạt.
- Quả lê: Ngụ ý cho sự suôn sẻ, thuận lợi.
- Quả lựu: Tượng trưng cho mong ước về nhiều con cháu, niềm vui sôi động.
- Quả đào: Thể hiện sự thăng tiến trong công việc.
- Quả táo: Ý nghĩa của phú quý.
- Quả thanh long: Biểu tượng cho sự gặp hội như rồng mây.
- Trái dừa: Phản ánh ý nghĩa của “vừa” có nghĩa là không thiếu.
- Quả sung: Mong muốn sự sung túc ở mọi mặt.
- Đu đủ: Mang ý nghĩa của sự đầy đủ, phồn thịnh.
- Quả xoài: Có nghĩa cầu mong mọi mặt tiêu xài không thiếu thốn.
- Cúc vạn thọ: Biểu trưng cho ước muốn sống lâu, khỏe mạnh, bình an.
Mâm Ngũ Quả ở Miền Bắc
Trong vùng miền Bắc, mâm ngũ quả thường tuân theo thuyết ngũ hành, với 5 màu sắc tượng trưng: Kim (trắng); Mộc (xanh); Thủy (đen); Hỏa (đỏ); Thổ (vàng). Các loại quả như chuối xanh, bưởi, phật thủ, hồng, ớt, quất cảnh, sung, dứa… được sắp xếp hài hòa và cân đối.
- Chuối xanh: Đặt ở vị trí dưới cùng, tượng trưng cho sự sum vầy, đầm ấm của gia đình.
- Bưởi màu vàng: Tượng trưng cho sự giàu có và may mắn.
- Phật thủ: Lưu giữ thần linh và ông bà tổ tiên, mang lại sự phù hộ.
- Quất cảnh, quả hồng, ớt: Tô điểm với màu sắc rực rỡ, biểu tượng cho sự may mắn và thành đạt.
- Quả dứa: Thể hiện mong ước về một năm mới an lành và phúc lộc.
Mâm Ngũ Quả ở Miền Trung
Với miền Trung, do thiên tai, bão lũ, và hạn hán nhiều, mâm ngũ quả thường đơn giản, không cầu kỳ. Chuẩn bị tuỳ thuộc vào điều kiện gia đình, các loại quả như thanh long, chuối, dứa, mãng cầu, sung, dưa hấu, cam, quýt… được bày trí một cách đơn giản nhưng tự nhiên.
Mâm Ngũ Quả ở Miền Nam
Người miền Nam thường rất cầu kỳ và tinh tế trong việc chọn lựa và bày biện mâm ngũ quả. Mâm thường chứa các loại quả như mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài và không thể thiếu một cặp dưa hấu. Cách bài trí cần hài hòa về màu sắc và giống như ngọn tháp, với cặp dưa hấu ở hai bên mâm.
Cách Bày Biện Mâm Ngũ Quả Đẹp để Gặp May Mắn
Tùy theo quan niệm và phong tục của mỗi miền mà có cách bày biện mâm ngũ quả ngày Tết khác nhau.
Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc
Trong truyền thống bày biện mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc, việc đặt nải chuối xanh tận dụng vị trí dưới cùng giống như một bàn tay nâng đỡ là một biểu tượng tinh tế, thể hiện lòng che chở và bảo vệ của gia chủ. Quả bưởi vàng và phật thủ, như hai điểm trung tâm, được đặt ở giữa nải chuối, trong khi các loại quả khác được sắp xếp xung quanh mâm ngũ quả, tạo nên sự cân đối và hài hòa về màu sắc, tuân theo nguyên tắc phong thủy.
Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết miền Trung
Do thiếu sự quy định cụ thể, cách bày biện mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Trung được thực hiện một cách đơn giản và không yêu cầu sự cầu kỳ. Thông thường, người dân miền Trung sẽ sắp xếp các quả có hình dáng lớn và nặng ở phía dưới cùng, trong khi những loại quả nhỏ hơn được xếp lên trên, tạo nên một mâm ngũ quả có vẻ đẹp mắt và cân đối.
Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết miền Nam
Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết miền Nam không phức tạp, nhưng đòi hỏi sự hài hòa về màu sắc và cân đối. Người dân miền Nam thường sắp xếp các loại quả lớn, nặng và màu xanh ở phía dưới, trong khi những quả nhỏ và chín được bố trí ở phía trên. Đặc biệt, mâm ngũ quả cần được bài trí sao cho tạo thành hình dáng ngọn tháp, và đôi dưa hấu thường được bày riêng tại hai bên của mâm ngũ quả, tạo nên một hình ảnh cân đối và đẹp mắt.
Kiêng Kỵ Khi Bày Mâm Ngũ Quả trong Ngày Tết
- Miền Nam: Kiêng cúng một số loại trái cây như chuối, lê, táo, vì tin rằng chúng mang ý nghĩa không tốt cho công việc làm ăn.
- Ngày Tết kéo dài: Tránh chọn những quả quá chín để tránh hư hỏng và mang lại điềm không may.
- Chuẩn bị trước: Mâm ngũ quả cần được chuẩn bị trước đêm 30 Tết hoặc đêm 29 Tết nếu là tháng thiếu.
- Trái cây thật: Sử dụng trái cây thật, không nên dùng trái cây giả để thể hiện sự thành kính đối với thần linh và tổ tiên.
Chọn Lựa Trái Cây Đúng cho Ngày Tết
- Không nên chọn quả quá chín để trưng bày, để tránh hư hỏng và thối.
- Nên chọn quả mới chín tới để đảm bảo màu sắc tươi mới và bền lâu.
- Chọn quả chắc tay, không bị dập, trầy xước, còn cuống và lá xanh.
- Tránh rửa trái cây trước khi bày biện để tránh tình trạng héo hoặc hư nếu có chỗ đọng nước.
Hình Ảnh Mâm Ngũ Quả Đẹp trong Ngày Tết
Dưới đây là một số hình ảnh minh họa về mâm ngũ quả đẹp, được trưng bày trong các bữa tiệc tất niên và có ý nghĩa sâu sắc trong văn hóa người Việt.
Dù có sự đa dạng và khác biệt trong cách trưng bày mâm ngũ quả giữa 3 miền Bắc, Trung và Nam, nhưng tất cả đều chứa đựng ý nghĩa của sự thành kính và tri ân đối với tổ tiên. Mâm ngũ quả không chỉ là nét đẹp truyền thống mà còn là biểu tượng của niềm tin vào một năm mới an lành, hạnh phúc và may mắn. Hy vọng qua bài viết này, bạn sẽ có lựa chọn mâm ngũ quả phù hợp với vùng miền của gia đình, làm cho ngày Tết trở nên trọn vẹn và ý nghĩa hơn.
